Trị liệu bằng âm nhạc: Phương pháp kỳ diệu giúp ta bước tiếp bằng một tinh thần chân thành và thiện lương nhất…

Nếu muốn chiêm ngưỡng những diệu kỳ của cuộc sống, hãy lựa chọn âm nhạc. Bởi âm nhạc có thể chạm vào những ngóc ngách sâu thẳm trong trái tim, chữa lành những vết thương và đánh thức phần tinh khiết của tâm hồn. 

Có câu nói: “Âm nhạc là liều thuốc cho tâm hồn”. Khi một người thân của chúng ta rơi vào tình trạng tuyệt vọng, âm nhạc có thể giúp bạn nói với người ấy rằng bạn yêu họ đến mức nào, hay nhắc nhở họ về những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Tuy vậy, đó không phải là điều quá hiếm hoi trong cuộc sống này nữa, khi có những người làm công việc này một cách chuyên nghiệp, và bà Christina Britton Conroy là một người như thế.

Bà Christina Britton Conroy là một chuyên gia trị liệu bằng âm nhạc, gặt hái được nhiều thành tựu trong lĩnh vực của bà. Bà đã làm việc với rất nhiều thành phần khách hàng và là tác giả của cuốn “Làm sao để tạo ra niềm vui với cha mẹ già”, đưa ra những lời khuyên tốt nhất dành cho những người đang chăm sóc thân nhân bị bệnh. Và hành trình bước vào lĩnh vực trị liệu âm nhạc của bà Conroy có thể nói là một định mệnh.

Mẹ bà là nữ diễn viên nổi tiếng Barbara Britton, cha bà là một nhà tâm lý học sinh ra trong một gia đình nhạc sĩ, bà Conroy lớn lên trong môi trường kinh doanh biểu diễn và được bao quanh bởi âm nhạc. Khi ấy, bà là ca sĩ, diễn viên theo phong cách cổ điển. Sau đó, bà chuyển đến châu Âu sinh sống và trở thành một ca sĩ opera chuyên nghiệp. Cuối cùng, bà quay lại Mỹ, ở lại đây và đi lưu diễn xuyên quốc gia trong các nhà hát âm nhạc.

Nhưng ở tuổi 27, Conroy phải trở thành người chăm sóc duy nhất cho người cha 80 tuổi của mình. Mẹ bà đã tái hôn và qua đời sau khi chiến đấu với bệnh ung thư tuyến tụy, để lại một mình Conroy đầy bỡ ngỡ, tuyệt vọng vật lộn với hoàn cảnh mới của mình, thời điểm đó bà đã phải nỗ lực rất nhiều. Sau khi người cha mất, bà tham gia hoạt động nghệ thuật với vai trò là nhạc sĩ chuyên nghiệp, và rồi một công việc khá là kỳ quặc đến với bà…

Âm nhạc hồi sinh sự sống

Bà đã được mời đến biển diễn ở một bệnh xá: “Tôi nghĩ đó sẽ là một buổi biểu diễn, nhưng hóa ra điều này không giống như bất cứ điều gì tôi từng biết cả. Tôi đã được đưa đến một căn phòng với tất cả các đèn sáng và mùi thuốc khử trùng, rồi người ta đưa đến cho tôi những người ngồi trên xe lăn, có người thì ngả nghiêng, người thì chảy dãi, người thì mơ màng ngủ. Dù vậy, là một nghệ sĩ biểu diễn nên tôi đã bắt đầu hát ca khúc ‘Hark! những thiên thần hát’, và điều kỳ diệu xảy ra gần như ngay lập tức, ‘những bông hoa héo úa này’ bắt đầu nở ngay trước mặt tôi”.

Những bệnh nhân lớn tuổi đó biến đổi ngay trước mắt bà, họ ngồi dậy với đôi mắt sáng rực, hát và vỗ tay theo điệu nhạc. Mọi việc diễn ra kỳ diệu đến nỗi khiến bà Conroy kinh ngạc: “Tôi đã vô cùng kinh ngạc, cứ như họ lại trở thành những người khỏe mạnh bình thường vậy. Đó là lần trị liệu đầu tiên của tôi, và thật tuyệt vời, âm nhạc không chỉ là thứ để giải trí mà quả thực còn có sức mạnh chữa trị tinh thần”.

Lấy cảm hứng từ việc này, bà Conroy đã quay lại trường học để lấy bằng Thạc sĩ trị liệu âm nhạc. Trị liệu bằng âm nhạc là một ngành y học lâm sàng, sử dụng âm nhạc như một phương tiện trong phương pháp trị liệu. Chúng ta đều biết âm nhạc mạnh mẽ có thể mang đến cảm xúc như thế nào (và thậm chí cả về mặt tâm linh, hoặc thể chất), nhưng liệu pháp âm nhạc có ý nghĩa hơn nhiều so với việc chơi một nhạc khúc và làm ai đó vui lên.

Tất cả chúng ta đều từng xem những đoạn video nổi tiếng về khả năng phản ứng kỳ diệu của các em bé nhỏ tuổi, của những đứa trẻ tự kỷ đối với âm nhạc, khi chúng bất ngờ hát một bài hát hoặc ngâm nga một giai điệu nào đó. Cũng có thể là một người lớn tuổi bị chứng mất trí nhớ và không thể nhớ nổi bài hát yêu thích của mình, rồi một ngày đẹp trời bỗng nhiên nhớ lại những ký ức vui tươi của họ thông qua âm nhạc.

Những trường hợp ấn tượng này đều nói đến sức mạnh của âm nhạc. Tuy nhiên, những kết quả đôi khi chỉ xảy ra một lần và ngẫu nhiên, còn một chuyên gia trị liệu âm nhạc lại có định hướng giúp bệnh nhân trị liệu tinh thần bằng âm nhạc chứ không chỉ đơn thuần là chỉ để họ thưởng thức chúng.

Vì thế, bà Conroy đã bắt đầu điều hành một trung tâm cao cấp và lập một nhóm nhạc mang tên “Âm nhạc mang đến cuộc sống” gồm những người cao tuổi biểu diễn. Họ đã mang những lợi ích của âm nhạc cũng như các phương thức trị liệu bằng âm nhạc đến cho rất nhiều đối tượng khách hàng, như là với những người không thể nhớ nổi một phần trong cuộc đời họ, hoặc một số trường hợp bị tổn thương tinh thần sâu sắc.

Bà Conroy cũng đã làm việc với một cậu bé yếu ớt không thể sử dụng bàn tay của mình, nhưng cậu bé có thể dùng từng ngón tay để đánh đàn piano. Như được tiếp thêm sức mạnh từ âm nhạc, cậu bé cố gắng tìm mọi cách để rèn luyện và học cách cảm thụ âm nhạc để có thể tự mình chơi nhạc được.

Theo nghiên cứu và khảo sát của Hiệp hội Trị liệu Âm nhạc Mỹ, hơn một triệu người ở Mỹ đã sử dụng dịch vụ trị liệu bằng âm nhạc trong năm 2010, tăng gấp đôi so với năm trước đó. Tuy vậy, liệu pháp âm nhạc cũng như bất kỳ hình thức trị liệu nào khác, không phải là một kỹ năng đơn giản, nó đòi hỏi sự hiểu biết về tâm lý và khả năng nắm bắt được cảm xúc của bệnh nhân.

Âm nhạc xoa dịu vết thương

Ấn tượng sâu sắc nhất trong quá trình thực hành trị liệu âm nhạc của bà Conroy là trường hợp của một vận động viên trượt băng nghệ thuật. Người cựu động viên này bị chấn thương do té ngã trong khi tập luyện và cô luôn sống trong nỗi ám ảnh rằng cô sẽ vĩnh viễn bị mắc kẹt trong nỗi đau tinh thần của chính mình.

Việc chấn thương nhiều lần do té ngã khiến cô bị liệt, chỉ riêng việc nói chuyện cũng có thể gây khó khăn cho cô vì cơ mặt cô bị co thắt lại, và cô ấy phải ngồi xe lăn để đi đây đi đó.

Một trong những điểm đến thường xuyên của cô là một trung tâm mua sắm cao cấp ở địa phương, nơi cô sẽ tham gia một số hoạt động sau bữa trưa. Một ngày nọ, cựu vận động viên này đã đến phòng tập thể dục, cô thử duỗi chân, rồi đưa một chân hoàn toàn thẳng đứng lên cao, để đầu gối chạm vào mũi cô.

Vào lúc ấy, nhà trị liệu âm nhạc Conroy đã tình cờ đi ngang qua phòng tập thể dục và nhìn thấy cô ấy đang tập luyện. Cảm thấy quá bất ngờ vì sự nhanh nhẹn của cô, bà liền hỏi thăm cô ấy nhiều hơn về bản thân. Khi biết người phụ nữ này từng là một vận động viên trượt băng nghệ thuật chuyên nghiệp, bà Conroy đã chân thành mời cô đến tham dự một buổi hòa nhạc riêng chỉ hai người ở một trung tâm âm nhạc.

Ở đó, bà bắt đầu chơi cho cô nghe những bản nhạc waltz khác nhau, trước tiên là để bắt lấy cảm xúc cô. Sau đó nhà trị liệu biểu diễn bản “The Skaters’ Waltz ”, một giai điệu nổi tiếng lấy cảm hứng từ những nghệ sĩ trượt băng nghệ thuật. Và trước sự ngạc nhiên tột độ của cả bà Conroy lẫn chính mình, nữ vận động viên trượt băng mở to mắt kinh ngạc và bắt đầu khóc.

Bà Conroy cảm thấy vô cùng bối rối, bà không biết đã có gì sai với phương pháp trị liệu của mình: “Tôi cứ nghĩ rằng mình đã làm điều gì đó tàn nhẫn và khủng khiếp nhất cho cô gái này”.

Conroy nhanh chóng đến an ủi người phụ nữ, bà đưa cho cô khăn giấy, rồi mời cô ra ngoài ăn trưa, và trong suốt thời gian còn lại của ngày bà luôn cảm thấy kinh khủng và thất vọng về bản thân mình. Đây là lần đầu tiên bà ấy làm ai đó khóc vì liệu pháp âm nhạc, điều này trở thành một trong những trải nghiệm đáng sợ nhất của bà với tư cách là một nhà trị liệu âm nhạc.

Bà Conroy cho biết bà đã không ngủ được đêm hôm đó, và cứ luôn tự hỏi rằng: “Người ta nói âm nhạc không gây đe dọa, vậy mà giờ đây âm nhạc có vẻ là mối đe dọa đến cực độ. Mình đã làm gì với người phụ nữ đáng thương đó vậy?”

Tuy nhiên, vào hôm sau khi Conroy đến làm việc tại trung tâm, bà thấy một đám đông đang tụ tập quanh một bàn ăn trưa. Người phụ nữ đau đớn dày vò bởi những kỷ niệm cũ của ngày hôm trước không còn nữa, bởi giờ đây cô đang tươi cười rạng rỡ và tự hào khoe những cuốn sổ lưu niệm chứa những bức ảnh cũ và những mẩu báo cũ với những người hâm mộ đang vây lấy quanh cô. Mọi người ngưỡng mộ vẻ đẹp của cô, tài năng của cô, và một lần nữa cô đã được tận hưởng niềm hạnh phúc nhất của những ngày xưa huy hoàng.

Khi cô vẫy tay chào bà Conroy và cho bà xem những cuốn sổ lưu niệm, Conroy nhận ra rằng nếu bà không có ý tưởng đó, hay nếu bà không chơi đúng giai điệu cần thiết để điều chỉnh tâm lý và ký ức của người phụ nữ này, thì cô sẽ không tìm được sự òa vỡ tình cảm để thoát ra khỏi cái kén u sầu mà cô đã tự bao bọc lấy chính mình. Cô ấy có thể sẽ như thế trong suốt quãng đời còn lại của mình.

Và rồi, cô ấy sẽ không bao giờ muốn nhớ lại con người đầy mạnh mẽ và nghị lực của mình trong quá khứ, không bao giờ mong đợi có được sự tự tin để bước vào đám đông và mang những kỷ niệm ra chia sẻ với mọi người. Cô cũng sẽ không được trải nghiệm một lần nữa sự yêu quý và quan tâm rất có ý nghĩa của mọi người đối với cô.

Do đó, từ lúc ấy Conroy nói rằng bà sẽ khiến nhiều bệnh nhân khóc hơn nữa và thường xuyên như vậy.

Khi người đàn ông khóc

Do đã có kinh nghiệm từ trường hợp của cựu vận động viên, bà Conroy chú trọng đến xu hướng trị liệu này nhiều hơn: “Trong quá trình điều trị, nếu tôi cảm thấy một người nào đó rất căng thẳng và có quá nhiều nỗi đau mà họ thực sự cần phải tuôn trào ra, cần phải khóc, tôi sẽ dùng âm nhạc để chạm vào cảm xúc của họ, khiến họ xúc động và tan chảy đau thương, thế thì rất nhiều người sẽ khóc thực sự”.

Phương pháp cụ thể của bà là thay vì chơi một ca khúc vui tươi cho một người chán nản nghe, bạn sẽ chơi một bài hát phản ánh đúng trạng thái tình cảm hiện tại của họ, và từng bước một, điều chỉnh giai điệu để xem xem bạn có thể giúp họ tháo gỡ nỗi buồn và bước ra khỏi thế giới u tối của chính họ hay không.

Bà Conroy chia sẻ: “Tôi vẫn nhớ một người đàn ông đáng yêu ở vào tuổi khoảng 80 ở một trung tâm cao cấp. Ông ấy đang chăm sóc cho vợ mình vì bà mắc bệnh Parkinson (một loại bệnh về rối loạn thần kinh) và rất nhiều vấn đề khác. Ông đang phải chịu đựng rất nhiều nỗi buồn trong cuộc đời mình, nhưng ông ấy cũng như những người đàn ông khác, là kiểu “đàn ông mạnh mẽ thì không rơi lệ”.

Vào thời điểm đó ông ấy thường có các cuộc gặp gỡ hàng tuần với nhóm hỗ trợ dành cho những người đang chăm sóc người bệnh như ông tại một trung tâm cao cấp. Tuy nhiên, ông luôn cuộn chặt tất cả những cảm xúc và nỗi buồn vào bên trong mình trong khi những người khác luôn muốn chia sẻ với nhóm để được hỗ trợ, và họ khóc thường xuyên vì tình trạng của họ, chỉ có người đàn ông này là không bao giờ khóc.

Bà Conroy tâm sự: “Tôi nghĩ ông ấy sẽ ngã quỵ mất vì ông ấy chất chứa quá nhiều căng thẳng”.

Vào thời điểm đó, bà cũng có những buổi gặp riêng với ông ở trung tâm và biết được người đàn ông này là một tín đồ Công giáo mộ đạo, vì thế bà ấy đã chuyển phím đàn piano của mình thành thanh âm của đàn organ, và bắt đầu chơi những giai điệu như loại âm nhạc buồn của nhà thờ cho ông ấy nghe.

Và bà Conroy đã giúp được người đàn ông ấy: “Từng chút từng chút một, ông ấy đã vỡ òa cảm xúc, đã cho tất cả cảm xúc tuôn trào ra ngoài và thực sự chỉ khóc và khóc. Cuối cùng, ông ấy cũng đã giải thoát khỏi nỗi buồn đó, lúc ấy ông trông thật tuyệt với cơ thể thoải mái, khuôn mặt thư giãn. Sau đó, ông ấy đã có thể cởi mở nỗi lòng mình trong các cuộc gặp với nhóm hỗ trợ. Sự thay đổi này thật sự rất hữu ích”.

Có rất nhiều lý do khiến ai đó tự mình cô lập với thế giới, đó có thể là do mặc cảm về quá khứ, lo lắng, bất an về tương lai, do những truy cầu không được toại nguyện trong cuộc sống vô thường này. Hoặc cũng có thể là nỗi ám ảnh về sự vinh quang và nổi tiếng, là đau đớn khi tình cảm bị phụ bạc, hay oán hận những bất công trong cuộc sống, thế là người ta trở nên tự vệ bằng cách khép mình vào vỏ ốc của sự mặc cảm và bi lụy.

Thế nhưng, sự thật là luôn có những lối thoát cho nỗi đau tâm hồn. Vì thế, bà Conroy đã mượn những giai điệu để nhắc bệnh nhân của bà nhớ về những ngày mà họ cống hiến hết mình cho sự nghiệp, với một tâm hồn thuần khiết mong muốn hoàn thiện bản thân, hay nhắc họ về một đức tin cao cả và thiêng liêng trong tâm hồn, để giúp họ giải thoát khỏi sự tuyệt vọng.

Bà Conroy tâm sự:

Mỗi buổi sáng, mỗi đêm, và ở giữa mọi thứ, tôi huýt sáo, tôi hát, tôi chơi nhạc với ai đó, tôi nghe nhạc, tôi đọc các bài nhạc. Có những giai điệu hài hòa với cuộc sống hàng ngày của con người, và tôi sử dụng điều này trong liệu pháp của tôi rất nhiều. Tôi có thể thấy mọi thứ trong cuộc sống bằng âm nhạc.

Thật vậy, âm nhạc kỳ diệu như một phép màu, khi những giai điệu tuyệt diệu vang lên, đánh thức những gì tốt đẹp nhất trong mỗi con người, không phải để ta quên đi nghịch cảnh của đời người, mà là giúp ta học cách mạnh mẽ chấp nhận, để đối mặt và bước tiếp bằng một tinh thần chân thành nhất, thiện lương nhất và nhân bản nhất.

Tâm An