Lạc quan: Liệu pháp chống trầm cảm, tăng tuổi thọ, ảnh hưởng tích cực tới điều trị hiếm muộnLạc quan: Liệu pháp chống trầm cảm, tăng tuổi thọ, ảnh hưởng tích cực tới điều trị hiếm muộn

Xưa có ông lão tên là Tái Ông sinh sống ở vùng biên giới phía Bắc Trung Hoa. Ông rất giỏi việc nuôi ngựa. Ngày kia ngựa của Tái Ông xổng chuồng chạy sang nước Hồ lân cận. Hàng xóm láng giềng hay tin đã đến an ủi nhưng Tái Ông lại cười mà rằng: “Tôi tuy mất ngựa, nhưng đó có thể lại là điều tốt”.

Vài tháng sau, con ngựa mất tích đột nhiên trở về cùng một con tuấn mã. Thấy thế, hàng xóm đến chúc mừng, tuy nhiên Tái Ông cau mày nói: “Tôi được ngựa quý, sợ rằng đó chẳng phải là điềm lành”.

Con trai ông thích cưỡi con ngựa quý, một hôm anh ta ngã ngựa gãy chân và trở thành tàn tật. Hàng xóm đến khuyên nhủ ông đừng quá nghĩ ngợi, Tái Ông điềm nhiên: “Con trai tôi tuy gãy chân, nhưng đó chưa hẳn đã là điều không may”. Khi đó hàng xóm nghĩ rằng ông lão quá đau buồn nên bị quẫn trí.

Một năm sau, nước Hồ láng giềng đưa quân sang xâm lược. Tất cả thanh niên trai tráng đều phải tòng quân và hầu hết đều bị tử trận. Con trai ông vì tàn tật nên được ở nhà và thoát chết. Lúc này hàng xóm láng giềng mới thấy rằng những lời của Tái Ông quả thật rất thâm thúy.

Đây là câu chuyện đằng sau thành ngữ “Tái Ông thất mã”, thường dùng để an ủi người đang gặp khó khăn. Cũng giống như câu nói của người Việt “Trong cái rủi có cái may”, hay “Đám mây nào cũng có một đường viền bạc” trong tiếng Anh (“Every cloud has a silver lining”), hoặc “Mỗi con sóng đều có lúc thoái lui”. Thấy được mặt tích cực tiềm tàng đằng sau mỗi sự việc giúp bạn vượt qua thử thách trong hiện tại. Đây là biểu hiện của lạc quan, một đức tính khai sáng trí tuệ và mang lại lợi ích sức khỏe tuyệt vời.

Lợi ích của lạc quan

Carsten Wrosch, giáo sư tâm lý học tại Đại học Concordia ở Montreal, Canada và nhà nghiên cứu tâm lý học nhân cách, đã nói với Epoch Times rằng lạc quan không chỉ là một đặc điểm tính cách mà còn là một cách tiếp cận cuộc sống.

“Về cơ bản, đó là thái độ mà bạn có, tức là bạn kỳ vọng cuộc sống sẽ tốt hay xấu trong tương lai”, ông cho biết.

Những người lạc quan ít có nguy cơ phát triển các triệu chứng trầm cảm, điều này đúng với cả những bệnh nhân mắc bệnh mãn tính. Hiệu quả bảo vệ này được ghi nhận ở tất cả các nhóm tuổi, từ trẻ đến già.

Ví dụ, nghiên cứu trên Zutphen Elderly Study đã theo dõi hơn 800 nam giới trong 15 năm, phân tích lối sống, chế độ ăn uống và các yếu tố khác ảnh hưởng đến bệnh tật và tỷ lệ tử vong. Nghiên cứu này cho thấy, tinh thần lạc quan cao có liên hệ với triệu chứng trầm cảm thấp hơn 77% so với tinh thần lạc quan thấp.

Các nghiên cứu gần đây cũng cho kết quả tương tự. Một phân tích tổng hợp 18 nghiên cứu vào năm 2024 cho thấy việc tham gia khóa đào tạo về lạc quan, bao gồm việc thực hành chính niệm và viết nhật ký biết ơn, làm giảm triệu chứng trầm cảm khoảng một phần ba. Về mặt tâm lý, những người lạc quan có ít phản ứng tiêu cực cực đoan với các yếu tố căng thẳng và do đó phục hồi nhanh hơn từ trầm cảm.

Lạc quan vì vậy có thể giảm thiểu cảm giác tuyệt vọng và suy nghĩ tự sát.

Nó cũng mang lại một thành quả đáng mơ ước khác: tuổi thọ. So với những người bi quan, những bệnh nhân ung thư có tinh thần lạc quan sẽ có khả năng sống sót cao gấp bốn lần tại thời điểm một năm sau khi được chẩn đoán.

Điều này khá dễ hiểu: những người kỳ vọng điều tốt đẹp trong cuộc sống có nhiều lý do hơn để tiếp tục sống. Trong một bài nghiên cứu nổi bật được công bố trên PNAS phân tích hơn 70.000 người, các nhà nghiên cứu phát hiện rằng, so với những người ít lạc quan nhất, những người lạc quan sống lâu hơn đến 15%, khả năng đạt được “tuổi thọ phi thường” – sống đến 85 tuổi hoặc hơn – tăng lên tới 70%.

Theo các nhà nghiên cứu, lạc quan giúp kéo dài cuộc sống của một người gần bằng số năm tuổi thọ tăng thêm nhờ không mắc bệnh tim mạch hoặc tiểu đường.

Làm thế nào để nuôi dưỡng tinh thần lạc quan?

Điều gì tạo ra thay đổi sâu sắc ở những người lạc quan? Giả thuyết chính là những người lạc quan đối mặt với thử thách một cách khác biệt.

Theo giáo sư Wrosch, người đã xuất bản nhiều tác phẩm về tinh thần lạc quan, những người lạc quan có xu hướng đối mặt trực diện với các yếu tố căng thẳng, dành thời gian và năng lượng để vượt qua khó khăn và tích cực tìm kiếm giải pháp cho các vấn đề. Họ coi thử thách là cơ hội – họ sống chủ động chứ không phải thụ động.

Suzanne Segerstrom, giáo sư và giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Lão hóa Lành mạnh tại Đại học Bang Oregon, đã nói với Epoch Times rằng “những người lạc quan hơn thường kỳ vọng kết quả tốt hơn, khi đã tính đến tình huống thực tế”.

Phong cách thích nghi chủ động này giảm thiểu tác động của căng thẳng, thúc đẩy sức khỏe tâm lý lâu dài và khuyến khích tâm trí phát triển.

Ngược lại, những người bi quan thường tránh né, tức là họ né tránh hoặc phủ nhận yếu tố căng thẳng và trong một số trường hợp, họ sử dụng ma túy hoặc các phương tiện phân tâm để đối phó với căng thẳng.

May mắn thay, lạc quan là một kỹ năng có thể thực hành được. Các nghiên cứu mô tả nhiều phương pháp dựa trên cơ sở dữ liệu để nuôi dưỡng lạc quan. Các chiến lược tổng quát bao gồm: chủ động thay đổi suy nghĩ tiêu cực, xem xét lại những thành tựu cá nhân trong quá khứ để củng cố kỳ vọng tích cực cho tương lai, và bao quanh mình bằng những người bạn đồng hành hỗ trợ.

Trong số các can thiệp bài bản nhất, có thể kể đến bài tập “cảnh tượng tốt nhất có thể”. Bạn tưởng tượng một kịch bản trong đó bạn đạt được tất cả các mục tiêu sống của mình trong các lĩnh vực khác nhau, như gia đình, công việc và sức khỏe. Càng tưởng tượng ra một thực tế đáng sống, bạn càng cảm thấy vui mừng, và đó chính là lạc quan. Theo một phân tích tổng hợp lớn được thực hiện vào năm 2019, bài tập này tăng cường lạc quan một cách đáng kể và giảm triệu chứng trầm cảm.

Ngoài ra, bạn có thể nuôi dưỡng lạc quan bằng cách viết thư bày tỏ lòng biết ơn hoặc lập danh sách ngắn về những điều bạn cảm thấy biết ơn. Bạn cũng có thể thực hành bài tập “ba điều tốt đẹp”, trong đó bạn suy nghĩ và viết ba điều tích cực đã xảy ra trong ngày và lý do chúng xảy ra. Những thói quen này giúp bạn tập trung vào những điều tích cực trong hiện tại và phát triển kỳ vọng tích cực cho tương lai.

Cùng với nhau, chính niệm và thiền giúp thúc đẩy sự nhận thức tập trung vào hiện tại, giảm các mô hình suy nghĩ tiêu cực và gián tiếp nuôi dưỡng tinh thần lạc quan.

Giảm bi quan

Điều gì là tốt hơn, giữa việc suy nghĩ tích cực hơn, và đơn giản là có ít suy nghĩ tiêu cực hơn? Nói cách khác, chúng ta nên nỗ lực để trở nên lạc quan hơn hay là trở nên ít bi quan hơn?

Một phân tích tổng hợp nổi bật vào năm 2021 đã đưa ra câu trả lời bất ngờ: bi quan đóng một vai trò quan trọng hơn nhiều so với lạc quan trong việc dự đoán tình trạng sức khỏe, và khoảng cách chênh lệch không hề nhỏ. Giáo sư Wrosch giải thích rằng bi quan có khả năng dự đoán sức khỏe cao hơn khoảng ba lần so với lạc quan. Ví dụ, việc giảm mức độ bi quan liên quan đến mức độ viêm thấp hơn, sức khỏe tim mạch tốt hơn và thậm chí tỷ lệ thành công cao hơn trong điều trị hiếm muộn, so với việc tăng mức độ lạc quan.

Vì vậy, theo giáo sư Wrosch, bi quan và lạc quan không nên được coi là những mặt đối lập của một đặc điểm duy nhất, mà là hai đặc điểm tính cách khác biệt.

Lạc quan giống như một cú đạp ga đẩy chúng ta tiến lên phía trước. Bi quan giống như phanh tay. Dù bạn có đạp ga, phanh vẫn kéo chúng ta xuống, gây tổn hại theo thời gian và thậm chí khiến những động tác cơ bản trở nên khó khăn.

Từ bỏ bi quan giống như nới lỏng phanh. Lần tới, khi bạn bắt gặp mình đang tưởng tượng ra những kịch bản tồi tệ nhất, hãy nhớ rằng không cần phải ép mình có những suy nghĩ vui vẻ; việc giảm thiểu suy nghĩ tiêu cực có thể đã là một bước tiến lớn.

“Lạc quan là một vòng lặp kéo bạn tiến về phía trước”, Suzanne Segerstrom nói.

Những người thành công thường lạc quan hơn, điều này giúp họ mở ra cánh cửa của các nguồn lực xã hội và tài chính lớn hơn, từ đó củng cố một chu kỳ tích cực.

Grace Trương, một bác sĩ châm cứu Trung y, đã nói với Epoch Times rằng: “Tâm trí đóng vai trò quan trọng trong quá trình chữa lành”.

Theo bà, từ góc độ y học cổ truyền Trung Quốc, việc duy trì cảm xúc lạc quan giúp năng lượng lưu thông tự do hơn và thúc đẩy sức khỏe tổng thể. Ngược lại, cảm xúc bi quan gây ra sự mất cân bằng năng lượng, làm suy yếu hệ miễn dịch và dẫn đến bệnh tật.

Theo bà Trương, câu chuyện Tái Ông thất mã nhắc nhở chúng ta rằng khi đối mặt với thử thách, chúng ta nên giữ bình tĩnh, duy trì một góc nhìn ổn định và mở lòng với khả năng mọi thứ sẽ trở nên tốt đẹp hơn.

Theo Epoch Times
Thanh Ngọc biên dịch